Co z tą Irlandią i Irlandią Północną?

Mówiąc Irlandia mamy na myśli Republikę i często zapominamy, że Irlandia to przede wszystkim nazwa całej wyspy. Ja mieszkam w Republice Irlandii a jest przecież jeszcze Irlandia Północna. Podział między nimi jest wielki, jest przepaść, jest gorycz, krwawa historia, nieporozumienia, galimatias. Ciężko to wszystko ogarnąć. A zarazem na co dzień udaje się, że nie ma podziału, czy też może udaje się, że nie ma wcale tej drugiej Irlandii? Nieraz chciałam Wam opowiedzieć o tych dwóch / jednej Irlandii tak na co dzień bez encyklopedycznego przytaczania historii bo ją dobrze znacie (ale zawsze możecie sobie poczytać o Michaelu Collinsie, Bobbym Sand czy Bloody Sunday i odświeżyć wiadomości). Ale jak mam Wam opowiedzieć o tych dwóch Irlandiach i jednej wyspie? Obawiam się, że do tego trzeba co najmniej kilku długich wieczorów więc nie damy rady. Ciężko to wszystko ogarnąć. Może przynajmniej w zamian trochę oswoję Was z tematem dzięki poniższym krótkim szkicom, każdy z nich to osobna historia. Może Wam to chociaż trochę pomoże tę niezrozumiałą relację ogarnąć…

 …

Jadę pociągiem dartem. W Irlandii są pociągi darty, commutery, intercity oraz enterprise. Dart jeździ po Dublinie, commuter do przedmieść Dublina, intercity do miast irlandzkich a enterprise z Dublina do Belfastu. Jadę dartem i słucham rozmowy małego chłopca z mamą o tych właśnie pociągach. W pewnym momencie chłopczyk mówi, że chciałby przejechać się pociągiem enterprise (pewnie dlatego że najszybszy). Mama mówi…hmm chcesz jechać do Belfastu? Chłopiec odpowiada twierdząco. Mama (poprawnie politycznie) odpowiada że o tym pomyśli. Jakiejś młodej dziewczynie siedzącej naprzeciw wyrywa się „przejedź się z nim tym enterprise tylko po prostu nie wysiadaj w Belfaście”. Pozostali pasażerowie patrzą po sobie z zakłopotaniem…

…

Jadę po raz pierwszy do Irlandii Północnej. Wiem, kiedy przekroczyłam granicę w momencie gdy w przydomowych ogródkach widzę powiewającą flagę  Union Jack. Przejeżdżam przez jedno miasteczko, kolejne i jeszcze następne. Beztroskie poczucie jakie zazwyczaj towarzyszy przy okazji wycieczek z każdym kolejnym mijanym miasteczkiem zamienia się w niepokój. Niepokój z czasem zamienia się w strach. Zaczynam mieć wrażenie, że ma miejsce jakiś stan wojenny a ja powinnam jak najszybciej się stamtąd ewakuować. A to wszystko dlatego, że wszystkie mijane posterunki policji mają wysokie mury zakończone drutem kolczastym. I co najmniej jeden ogromy wóz pancerny.

Antrim Police Station

…

Irlandia Północna obecnie należy do Wielkiej Brytanii. Irlandzcy republikanie (głównie katolicy) chcą jej przyłączenia do Republiki. Brytyjczycy zamieszkujący Północną Irlandię lub też unioniści (głównie protestanci) chcą pozostać częścią Zjednoczonego Królestwa.  Niechęć pomiędzy dwoma grupami to w wielu przypadkach jawna nienawiść. Dochodzi do konfliktów militarnych. Pierwsze śmiertelne ofiary w 1966 roku …ostatnia w 2012 (strażnik więzienny David Black należący do Orange Order zabity przez republikańskich dysydentów w drodze do pracy). W języku polskim tę wojnę domową zwie się „Konfliktem w Północnej Irlandii”. Nie potrafię zrozumieć jej nazwy w języku angielskim – „The Troubles”…. Naprawdę?? Takie tam sobie zwykłe, trywialne „troubles” Serio??  Gdy ludzie giną, mordują się to jest to takie zwykłe „troubles”? Bo dla mnie np „troubles” to wtedy gdy ukradną mi portfel z dokumentami czy coś…

…

W 2011 roku królowa brytyjska odwiedza Irlandię. To pierwsza wizyta monarchy brytyjskiego w tym kraju od czasów uzyskania niepodległości przez Irlandię. Przyjęto ją z pompą i odnotowuje się każdy szczegół wizyty. To, że przybyła w zielonej garsonce docenia się niemal tak samo jak to, że złożyła wieniec w Garden of Rememberence (miejsce poświęcone wszystkim tym, którzy stracili życie w walce o irlandzką wolność). W trakcie ceremoni irlandzka orkiestra wojskowa zagrała „God save the Queen” – opisywano to jako zdarzenie, którego nikt nie był w stanie wyobrazić sobie jeszcze dekadę temu. Najbardziej jednak legendarnym punktem wizyty królowej była jej obecność na stadionie Croke Park w którym w 1920 roku Brytyjczycy dokonali masakry 14 osób, wtargnąwszy na stadion w trakcie meczu. Cork, uważający Dublin za zdrajcę przez to, że pozwolił na podział wsypy by zakończyć wojnę o niepodległość, wydaje zabawną piosenkę z okazji wizyty Lizzy Windsor 🙂 w ich mieście. Nawet leader Sinn Fein w trakcie wizyty królowej na zamku Cashel przywitał ją i podał rękę (co zresztą wielu republikanów miało mu za złe) mimo, że bojkotował inne punkty programu tej wizyty.

W kwietniu tego roku Komendant Główny Policji w Republice oznajmia, że członkowie najbardziej radykalnego odłamu IRA (Provisional IRA) planowali zamach na królową w czasie jej pobytu w Republice. Zapobiegnięto temu, kilka osób zostało aresztowanych.

…

W kwietniu w jednym z dublińskich kościołów 18 osób przez trzy godziny odczytywało imiona i nazwiska 3,500 tysiąca osób  które zginęły w czasie „The Troubles” (serio??? takie tam Troubles?).

…

Zwiedzam Belfast jadąc „hop on hop off” autobusem. Jest weekend. Widzę ogromne mury zakończone drutami kolczastymi przedzielające dzielnice republikańskie od unionistycznych. Nazywają się murami pokoju „peace walls”…(terefere) Gdzie nie gdzie są między nimi bramy. Zamknięte. Kierowca autobusu jest zarazem przewodnikiem, który opowiada nam o tym co widzimy za oknem. Zdecydowanie jest unionistą. Dlaczego? Mówi, że bramy i mury były potrzebne w okresie wzmożonych zamieszek w trakcie The Troubles (serio?? tak to sobie nazywamy po prostu Troubles???). I wcale już tak naprawdę nie są potrzebne ale jakoś tak zostały. I że bramy były kiedyś cały czas zamknięte a teraz tylko w nocy i w weekendy. A po co pytamy? „Z przyzwyczajenia” słyszymy odpowiedź. Serio??? Pocałuj mnie w nos z przyzwyczajenia cholera…

…

Jestem w Loughter Lounge i co kolejny komik to śmieszniejszy. Na koniec wychodzi komik z Irlandii Północnej. On to mógł sobie pojechać, pozwolić się nam pośmiać z tego o czym na co dzień wiemy ale nie rozmawiamy ani nie śmiejemy się. Ale on mógł i dzięki niemu my też. Wiecie, na takiej samej zasadzie jak czarnoskóry może powiedzieć do drugiego czarnoskórego „what’s up nigger?” Tylko wtedy jest śmiesznie..

Komik zaczyna więc delikatnie, mówiąc o tym co z nami robią wakacje. Że jak ludzie z Irlandii Północnej przyjeżdżają do Republiki na wakacje na kilka dni przynajmniej, to gdy po powrocie zagadnięci zdawkowo przez sąsiadów „co słychać” z uśmiechem odpowiadają „wszystko dobrze, dzięki”. Natomiast gdy mieszkańcy Republiki jadą na wakacje do Irlandii Północnej, po powrocie pozdrawiani przez sąsiadów niezobowiązującym „how are you”, w odpowiedzi wykrzykują: „masz coś do mnie?” Śmiejemy się wszyscy, o jak bardzo się śmiejemy. A komik brnie dalej. Pyta jak tam z rynkiem nieruchomości w Republice i mówi, że w Północnej nie najlepiej. Dodaje przy tym,”a jak ma sprzedać dom ktoś kto ma na nim mural? Że co ma powiedzieć? zaletą domu oprócz ogrodu wychodzącego na południe jest piękna mozaika, co prawda nie bizantyjska, przedstawiająca młodego człowieka w kominiarce. Idealny dom dla rodzin z małymi dziećmi”. Śmialiśmy się, aż nas brzuchy bolały. Bo przez te kilka minut mogliśmy się pośmiać z tragedii jaka się dzieje na wyspie, a przez to tak jakby ją odczarować, zapomnieć o niej. Ten występ miał miejsce jakieś dwa lata temu, innych gagów i komików już nie pamiętam, ale te są wciąż żywo w mej pamięci..

…

Jest listopad, mój szef pyta mnie o polski dzień niepodległości bo gdzieś o nim przeczytał. Rozmawiamy, po czym ja mówię: a co w sumie z irlandzkim dniem niepodległości? Czemu go nie macie, przecież macie wolną Republikę? Szef, ściszając głos mówi: zbyt kontrowersyjny temat, wiele osób uważa że to żadna niepodległość skoro cała wyspa nie jest Republiką.

…

Jedna z koleżanka w pracy pochodzi z hrabstwa Cavan, które graniczy z hrabstwem Fermanagh, które już jest w Północnej Irlandii. Opowiadam jej, że spędziłam kilka dni w jej rodzinnych okolicach oraz o tym, że na jeden dzień wpadałam do Fermanagh i co tam widziałam. Ona mówi: „to ja właśnie stamtąd jestem”. Dziwię się i mówię, że te miejsca są w Północnej Irlandii a nie w Cavan. Ona mówi: „ale to moje okolice, ja stamtąd jestem”…. Nie widzi różnicy i nie robi podziału o te kilka kilometrów na Republikę i na Północną..

…

A zaczęło się tak naprawdę od Powstania Wielkanocnego w roku 1916. Nietypowe, że piosenka zespołu rockowego, traktująca o tak odległych czasach jak to powstanie, staje się przebojem.

Another head hangs lowly, Child is slowly taken. And the violence caused such silence. Who are we mistaken?

But you see, it’s not me, it’s not my family. In your head, in your head they are fighting, With their tanks and their bombs, And their bombs and their guns. In your head, in your head, they are crying…

…

To dla Was rozróżniam kraje zachowując ich nazwy: mówię Republika oraz Irlandia Północna. Gdybym w rozmowie z wami używała tylko tutejszych określeń jeszcze bardziej chyba bym wszystko skomplikowała. Irlandczycy w Republice w mowie raczej dzielą wyspę geograficznie a nie politycznie. Mówi się więc „The North” oraz ewentualnie „The South”. Mówi się ogólnie, że ktoś jest z „north” albo robi interesy „across the boarder”. Gdy coś kupujemy przez internet i mamy w menu wybrać kraj w którym mieszkamy, storna irlandzka będzie miała napisane „Irlandia”, strona brytyjska podkreśli „Irlandia Republika”  bo bo przecież „Irlandia” to jednak nie jest tylko „Irlandia” i muszą o to co zabrali się upomnieć. Strona internetowa irlandzka w zakładce językowej będzie miała napisane sktróty językowe: ENG, PL i tak dalej. Strona brytyjska będzie zamiast skrótów miała flagi a tam gdzie język angielski będzie miała flagę Union Jack. Republika podając dane dotyczące eksportu, nie zawiera w podliczeniach sprzedaży do Północnej. Ale nie jest to też sprzedaż na rynku wewnętrznym.. Istnieją osobne dane i statyki dotyczące tego rynku.

…

Gdy proszę przechodniów o zrobienie mi zdjęcia w Belfaście, chętnie je robią i pytają mnie jak  mi się Belfast podoba. Każda osoba mnie o to pyta. Nie spotkałam się z tym w żadnym innym miejscu. Chcą chyba usłyszeć, że Belfast jest fajny, chcą widzieć turystów i żyć jakby nigdy nic się nie działo tutaj. Pan sprzedający bilety do zamku Dunluce w hrabstwie Antrim w Północnej, któremu mówię, że przyjechałam z Republiki cieszy się jak dziecko.. Że jestem Polką z Republiki która specjalnie tu przyjechała a nie kolejną zwiedzającą Polką z Północnej. Dzięki temu sprzedaje mi bilet ze zniżką chociaż mi się nie należy…

…

Od roku 1906 na budynku Urzędu Miasta w Belfaście każdego dnia powiewa flaga Union Jack (Zjednoczonego Królestwa). W grudniu 2012 roku Belfast City Council po głosowaniu wygranym przez irlandzkich nacjonalistów wspartych partią Alliance, przegłosowuje, że flaga będzie wisieć tylko przez 18 dni w roku czyli tak jak w Wielkiej Brytanii. Rozpoczynają się protesty, bijatyki, policja używa wielokrotnie armatek wodnych. Prasa codziennie donosi o kolejnych zamieszkach. Irlandczycy z Republiki po raz kolejny odwołują swoje plany związane z wyjazdem do Belfastu na Targi Bożonarodzeniowe.

…

W Północnej jest miasteczko na które tam mówią Londonderry a w Republice nazywają je Derry. Gdy już jesteśmy fizycznie w Północnej widzimy, że od czasu do czasu kierunkowskazy wskazujące drogę do Londonderry mają pierwszą część „London” zamazane sprajem. Miasto zostaje ogłoszone miastem kultury roku 2013. Ja mieszkanka Dublina dostają ich ulotkę wciśniętą przez drzwi: Derry~Londonderry City of Culture. Doceniam, że użyli obydwu nazw ale jeszcze bardziej to, że nie przedzielili ich poprzeczną kreską ale właśnie połączyli takim specjalnym zakręconym łącznikomyślnkiem. Brzmi to dla mnie tak: Derry i Londonderry, jesteśmy razem mimo że jesteśmy różni.

…

Jestem w katedrze św. Patryka w Belfaście i większość czasu w niej spędzam na rozmowie z dość starszym panem, który z rozmarzeniem słucha moich opowieści o mojej dublińskiej dzielnicy, gdyż też kiedyś w niej mieszkał. Spotykam go ponownie kilka godzin później gdy kręcę się w kółko szukając czy może jednak gdzieś znajdę otwartą bramę by przejść na skróty na stronę protestancką bez wracania z powrotem do centrum miasta. Z wielką stanowczością odradza mi to. Mówi, że to nie jest mądre, i że zbyt dużo goryczy i frustracji jest w ludziach i lepiej żebym nie szła, nie prowokowała samą swoją obecnością, nie interesowała się. Nie rozumiałam go wtedy jeszcze chociaż nieźle mnie przestraszył.. Teraz nadal nie rozumiem ale wiem więcej…tam nawet przystanki autobusowe dzielą się na katolickie i protestanckie..

…

Oglądam / słyszę w radiu czy też czytam (nie pamiętam już dokładnie) jakąś parodię rządów Margaret Thatcher. Zapamiętałam tylko, że Margaret wszystkich polityków rozstawiała po kątach jak małe, niesubordynowane dzieci. Jednemu „krnąbrnemu” politykowi zaś mówi „nie podskakuj cię zrobię premierem Północnej Irlandii”

…

Złapałam się na tym, że nie planuję żadnych już wypadów do Północnej. Co jakiś czas patrzę na mapę Republiki, przemierzam ją wzdłuż i wszerz myśląc o tym gdzie by tu się wybrać gdy przyjdzie jakiś długi weekend czy inny powód. Jakoś wcale nie patrzę poza granicę. Tak jakoś się przyzwyczaiłam. Znajomi w pracy czy poza nią opowiadają o wyjazdach do hrabstw Clare, Mayo czy Waterford…nikt jakoś nie wspomina o Północnej. Jadą jedynie tam czasem na duże zakupy spożywcze bo taniej a przy okazji wpadają do fryzjera bo też taniej. I jeszcze jeżdżą leczyć zęby z tych samych powodów.

…

12 lipca w Północnej Irlandii co roku odbywa się marsz zakonu orańskiego – Orange Order czyli zwolenników Zjednoczonego Królestwa. Nie trudno sobie wyobrazić, że te parady to często płachta na byka, prowokująca różne burdy i zamieszki szczególnie w Belfaście, w mieście które bezustannie przypomina o tym, że wyspa Irlandia wciąż jest podzielona na dwa państwa. W sumie parada, związane z nią ogniska z irlandzką flagą zatkniętą na szczycie do spalenia a następnie zamieszki powtarzają się każdego roku i wygląda na to, że stają się powoli czymś co się ignoruje a nawet w powszechnej świadomości toleruje…

W zeszłym roku zamieszki po paradzie w Belfaście trwały cztery dni i  rozprzestrzeniły się po całym mieście. W sumie, ściągnięto 1300 policjantów z różnych części Wielkiej Brytanii, aresztowano 60 osób. Ponieważ w ubiegłym roku zamieszki związane z 12 lipca były jednymi z najgorszych wszyscy się boją co się wydarzy w tym roku.

…

Czy coś się zmieni w najbliższym czasie? To już szesnaście lat po zawarciu porozumienia Belfast Good Friday Agreement. Zamieszki w lipcu powtarzają się co roku. Ale nie tylko lipiec jest gorący..Niemalże nie ma tygodnia bez doniesień prasowych na temat Północnej – tego że wykryto jakąś bombę, że ktoś kogoś postrzelił, lub nawet na temat dochodzenia dawnych zbrodni i rozbojów. Znaczek policji północnoirlandzkiej, który przy okazji takich artykułów w prasie dodawany jest jako zdjęcie, miga mi tak często przed oczami, że czasem już nie mam ochoty tego czytać. 7% dzieci w Północnej Irlandii chodzi do szkół mieszanych – katolicko protestanckich. Są też różne inne inicjatywy jak np nauczanie języka irlandzkiego chętnych podjęcia tejże nauki belfaskich unonistów. Obawiam się, że to wciąż niczego nie zmienia. Za duże jest tam nagromadzenie wielopokoleniowej nienawiści, uprzedzeń, strachu ale też mitów. Uprzedzam ewentualne pytania – wbrew pozorom  to nie są już wcale zamieszki na tle religijnym mimo że gdy o ich uczestnikach mówi się, to używa się sformułowań protestanci / katolicy. Tak naprawdę używa się tego sformułowania aby ich jakoś rozróżnić. Podział zaczął się od tego, że ktoś przemocą zamieszkał w naszym domu, sprowadził następnie pół swojej rodziny, narzucił nam swój język i kulturę… Religia pozostała po prostu jedyną zauważalną różnicą, tożsamością którą nie daliśmy sobie wyrwać.

Rewelacyjny film dokumentalny poniżej. Polecam